Fosfor

Formy wiązania fosforu w glebie

Całkowity zasób fosforu w glebie jest zasadniczo bardzo wysoki, jednak tylko niewielka jego część zostaje przyswajana przez rośliny. Większość fosforu jest w glebie unieruchomiona.

Przyswajalność fosforu w glebie przedstawia się następująco:

P w roztworze glebowym (przyswajalny bezpośrednio):
- ortofosforan w postaci H₂PO₄- HPO₄^2-
P niestały (przyswajalny po rozpuszczeniu):
- specyficzna sorpcja frakcji P z tlenkami, wodorotlenkami żelaza lub aluminium oraz minerałami ilastymi.
- fosforany wapniowe, magnezowe, potasowe oraz amonowe w zależności od koncentracji kationów w roztworze glebowym.
- fosfor lekko mineralizujący, związany organicznie
P stabilny (trudno przyswajalny, lub całkowicie nieprzyswajalny):
- fosforany wapna, żelaza i aluminium (nieorganiczny), względnie:
- fityna (organiczny)

Dynamika fosforu w glebie

Wpływ wartości pH na przyswajalność fosforu

Przyswajalność fosforu z gleby jest silnie uzależniona od wartości pH. Optymalna wartość pH. waha się w granicach 6-7. Wzrost pH. powoduje niebezpieczeństwo unieruchomienia fosforu w glebie. Przy umiarkowanie wysokim pH. (7,5-8) przyswajalność fosforu można podnieść poprzez nawozy fizjologicznie kwaśne, jak np.: siarczan amonowy, siarka elementarna lub gips.

Wzrost zakwaszenia gleby prowadzi do powstawania fosforanów aluminium i żelaza. Przyswajalność P polepszają nawozy zawierające surowe fosforany, skuteczne jest też wapnowanie gleby (wzrost pH).

Wpływ nawozów fosforowych na glebę:

Pozwalają utworzyć trwałe agregaty glebowe i ułatwiają sprawność roli.
Zwiększają ilość mikroorganizmów w glebie i podnoszą ich skuteczność.
Wzmacniając system korzeniowy roślin uprawnych powodują użyźnienie gleby.

Poziom zasobności gleby

W procesie nawożenia roślin ważną rolę odgrywa fosfor, który jest dobrze przyswajany z roztworu glebowego. Na podstawie analizy można ustalić poziom składników pokarmowych w glebie oraz dostosować odpowiedni rodzaj nawożenia. Rozróżnia się pięć poziomów zasobności gleby: od bardzo niskiego do bardzo wysokiego. Optymalny i najbardziej pożądany jest poziom średni.

Fosfor w roślinach

Korzenie roślin przyswajają głównie występujący w roztworze glebowym ortofosforan. Wydzielając kwasy, potrafią one jednak rozpuścić też znajdujący się w glebie fosfor niestały. Stąd tak duże znaczenie systemu korzeniowego w przyswajaniu fosforu.

Fosfor jest składnikiem wielu ważnych związków i tym samym wpływa na ogólną przemianę materii roślin.

Znaczenie fosforu dla roślin

P jest ważny dla przepływu energii chemicznej w różnych procesach przemiany materii.
Jest składnikiem kwasów nukleinowych i odpowiada za przekaz informacji genetycznych. Kwasy nukleinowe natomiast odgrywają ważną rolę w procesie syntezy białek.
Odgrywa zasadniczą rolę podczas syntezy tłuszczu, białek, węglowodanów i witamin.
Jest ważnym składnikiem błon biologicznych.
Niezbędny zarówno podczas wykształcania kłosa i kwiatów, jak i owoców i nasion (tworzenie fityny magazynującej potas dla kiełkowania).
Podnosi wartość użytkową i biologiczną plonów.

Objawy niedoboru fosforu

Rośliny charakteryzują się niewielkim, karłowatym wzrostem oraz sztywnymi liśćmi.
Niedobór fosforu osłabia przede wszystkim rozwój pędu w stosunku do korzenia. Gorzej rozwinięty pęd powoduje ograniczenie transportu węglowodanów.
Osłabia kwitnienie i dojrzałość plonów.
Nieodpowiednio funkcjonujący przepływ energii zakłóca całą przemianę materii.
Najstarsze liście przybierają początkowo barwę ciemno-zieloną, następnie czerwonawą, po czym obumierają. Wynika to z nagromadzenia chlorofilu oraz podwyższonej zawartości antocyjan.
Starsze liście przedwcześnie opadają.
Rośliny są mniej odporne na mróz.